Co to jest ukierunkowana higiena i dlaczego jej potrzebujemy?

Wprowadzenie ukierunkowanej higieny jest najlepszym sposobem na zyskanie pewności, że robimy wszystko, aby chronić siebie i swoją rodzinę przed chorobami zakaźnymi.

Ukierunkowana higiena zapewnia maksymalną ochronę przed szkodliwymi mikrobami, a jednocześnie zapewnia możliwość kontaktu z przyjaznymi mikroorganizmami, które są nam potrzebne do zbudowania zdrowego mikrobiomu w naszych jelitach, drogach oddechowych i jamie ustnej oraz na naszej skórze, co zmniejsza ryzyko alergii i innych rodzajów chorób.
Głównym celem ukierunkowanej higieny jest to, że skupia się ona na przerwaniu łańcucha infekcji. Różni się to znacznie od tradycyjnych poglądów, że właściwa higiena oznacza pozbycie się brudu, który jest głównym źródłem szkodliwych mikroorganizmów. W rzeczywistości źródłem szkodliwych mikrobów są głównie inni ludzie, zanieczyszczona żywność i woda oraz zwierzęta domowe.

Przerwij łańcuch infekcji, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się szkodliwych mikroorganizmów

Szkodliwe mikroorganizmy dostają się do domu głównie poprzez ludzi lub zwierzęta domowe, zanieczyszczoną żywność lub wodę. Są one stale wnoszone, a następnie rozprzestrzeniają się poprzez ręce, toalety, ścierki itp. Możemy zostać zainfekowani przez te drobnoustroje, na przykład dotykając skażonej powierzchni, a następnie dotykając ust, nosa lub oczu, albo spożywając potrawy, które były przygotowane zabrudzonymi rękami. Nazywa się to „łańcuchem infekcji”. Wszystkie ogniwa w łańcuchu odgrywają rolę w rozprzestrzeniania się infekcji. Przerwanie jednego z ogniw łańcucha spowoduje, że infekcja nie będzie mogła się rozprzestrzeniać.
Praktyki higieniczne stosuje się, aby zapobiec ciągłemu rozprzestrzenianiu się szkodliwych mikroorganizmów poprzez przerwanie łańcucha infekcji.
Istnieją pewne gatunki drobnoustrojów, o których wiadomo, że są potencjalnie szkodliwe (np. niektóre bakterie jelitowe), które mogą rosnąć i namnażać się, tworząc stałe kolonie w miejscach, w których gromadzi się woda, np. w umywalce, wannie, pod prysznicem, w strefie pod kołnierzem miski WC oraz w mokrych ścierkach i gąbkach. Zazwyczaj nie są one szkodliwe, ale mogą stanowić ryzyko dla osób, o obniżonej odporności na infekcje.

Kiedy należy stosować ukierunkowaną higienę?

Ukierunkowana higiena oznacza zastosowanie praktyk higienicznych w momentach, w których istnieje największe prawdopodobieństwo rozprzestrzeniania się szkodliwych mikroorganizmów z wyżej wymienionych źródeł. Do momentów takich należą:

1. Przygotowywanie żywności
2. Jedzenie palcami
3. Korzystanie z toalety lub zmiana pieluchy dziecka
4. Kaszel, kichanie i wydmuchiwanie nosa
5. Dotykanie i pranie brudnej odzieży i bielizny domowej
6. Dotykanie powierzchni, które są często dotykane przez innych ludzi
7. Kontakt ze zwierzętami domowymi
8. Wyrzucanie śmieci
9. Opieka nad chorym członkiem rodziny.

W tych dziewięciu momentach środki higieniczne, takie jak mycie rąk, czyszczenie powierzchni itp. muszą koncentrować się na powierzchniach krytycznych (zwanych krytycznymi punktami kontroli) najbardziej narażonych na rozprzestrzenianie się szkodliwych mikroorganizmów. We wszystkich tych dziewięciu momentach ryzyka, krytycznym punktem kontroli są ręce, ale w wielu sytuacjach są nimi również powierzchnie mające kontakt z żywnością i ściereczki do czyszczenia. Szkodliwe mikroorganizmy mogą się również rozprzestrzeniać poprzez ubrania i pościel, wanny, prysznice i zlewy, a czasami również poprzez podłogi i meble.
Ważne jest jednak, aby zdawać sobie sprawę, że utrzymanie czystości w naszych domach poprzez codzienne lub cotygodniowe sprzątanie może przyczynić się do zapobiegania rozprzestrzenianiu się infekcji, ale znaczenie takiego utrzymania czystości dla ochrony przed narażeniem na szkodliwe mikroby jest stosunkowo niewielkie w porównaniu z praktykami higienicznymi stosowanymi w kluczowych momentach ryzyka.

Jak przerwać łańcuch infekcji

Celem praktyki higienicznej jest zmniejszenie liczby szkodliwych mikroorganizmów na rękach, powierzchniach i tkaninach do poziomu, który nie jest szkodliwy dla zdrowia. Można to osiągnąć poprzez:

1. Usuwanie drobnoustrojów z powierzchni – przy użyciu środków czyszczących (np. detergentów lub mydła) oraz wody. Ważnym elementem tego procesu jest płukanie pod bieżącą, czystą wodą.
2. Dezaktywacja drobnoustrojów na powierzchniach – przy użyciu produktów/procesów tj. ciepło (np. pranie w wyższej temperaturze do prania), środki dezynfekujące, środki do dezynfekcji rąk.

W wielu lub większości sytuacji czyszczenie – a następnie płukanie i suszenie – jest wystarczającym środkiem zapobiegającym rozprzestrzenianiu się infekcji. Istnieją jednak sytuacje, w których konieczne może być czyszczenie, a następnie dezynfekcja, np. użycie środków do higieny rąk, gdy nie mamy dostępu do mydła i wody, lub też czyszczenie powierzchni, które nie mogą być skutecznie spłukane.

Najważniejszą praktyką higieniczną jest higiena rąk i stanowi ona centralny element praktyki higienicznej we wszystkich 9 opisanych powyżej momentach ryzyka.
Aby mieć pewność, że ręce są higienicznie czyste, należy zawsze dokładnie myć je przy użyciu mydła i wody, dobrze spłukać pod bieżącą, czystą wodą, a następnie osuszyć. Mokre ręce sprzyjają gromadzeniu się mikroorganizmów. W przypadku braku dostępu do bieżącej wody i ręcznika, należy użyć środka do dezynfekcji rąk.
Ukierunkowana higiena stanowi ramy dla zrównoważonej higieny, ponieważ pozwala uniknąć nadmiernego zużycia środków czyszczących. Zapewnia również rozważne stosowanie środków dezynfekcyjnych w celu uniknięcia ryzyka związanego z rozwojem odporności na działanie antybiotyków. 

Dodatkowe informacje na temat ukierunkowanej higieny opublikowane przez IFH.

Niniejszy artykuł został napisany we współpracy z profesor Sally Bloomfield, która jest Przewodnicząca i członkiem Naukowej Rady Doradczej IFH oraz profesorem honorowym Londyńskiej Szkoły Higieny i Medycyny Tropikalnej (London School of Hygiene & Tropical Medicine). Profesor Bloomfield jest uznanym ekspertem w dziedzinie higieny domowej, posiadającym ponad 30-letnie doświadczenie w badaniach i edukacji w zakresie higieny. Międzynarodowe Forum Naukowe (The International Scientific Forum -IFH) zostało utworzone w 1997 r. w celu rozwijania i promowania higieny w domu i w środowisku życia codziennego w oparciu o solidne zasady naukowe.