Η στοχευμένη υγιεινή παρέχει ένα μέσο για να μεγιστοποιήσετε την προστασία έναντι των επιβλαβών μικροοργανισμών, ενώ ταυτόχρονα διατηρείτε την έκθεση στους φιλικούς μικροοργανισμούς τους οποίους χρειαζόμαστε για να οικοδομήσουμε ένα υγιές μικροβίωμα στο έντερο, στην αναπνευστική οδό και στο δέρμα μας, το οποίο μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης αλλεργιών και άλλων ασθενειών. 

Το βασικό στοιχείο της στοχευμένης υγιεινής είναι ότι επικεντρώνεται στο σπάσιμο της αλυσίδας των μολύνσεων. Αυτό διαφέρει σημαντικά από την παραδοσιακή άποψη ότι υγιεινή σημαίνει να απαλλασσόμαστε από τη βρωμιά όπου και βρίσκονται κυρίως οι επιβλαβείς μικροοργανισμοί. Στην πραγματικότητα, η πηγή των επιβλαβών μικροοργανισμών είναι κυρίως τα άλλα άτομα, τα μολυσμένα τρόφιμα και το νερό, καθώς και τα κατοικίδια ζώα.

Σπάσιμο της αλυσίδας μετάδοσης για την αποτροπή της εξάπλωσης των επιβλαβών μικροοργανισμών

Οι επιβλαβείς μικροοργανισμοί εισέρχονται στο σπίτι κυρίως μέσω ανθρώπων ή κατοικιδίων, μολυσμένων τροφίμων ή μολυσμένου νερού. Συνεχώς πίπτουν και στη συνέχεια εξαπλώνονται μέσω φορέων όπως τα χέρια, οι τουαλέτες, τα πανάκια, κ.λπ. Μπορούμε να προσβληθούμε από αυτούς τους μικροοργανισμούς, για παράδειγμα, ακουμπώντας μια μολυσμένη επιφάνεια και στη συνέχεια αγγίζοντας το στόμα, τη μύτη ή τα μάτια, ή καταναλώνοντας τρόφιμα που μολύνθηκαν ερχόμενα σε επαφή με μολυσμένα χέρια. Αυτό είναι γνωστό ως η «αλυσίδα της μόλυνσης». Όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας πρέπει να είναι στη θέση τους για να εξαπλωθεί μια μόλυνση. Έτσι, αν σπάσουμε έναν από τους κρίκους της αλυσίδας, τότε η μόλυνση δεν μπορεί να εξαπλωθεί.

Οι πρακτικές υγιεινής χρησιμοποιούνται στο σπίτι για να αποτραπεί η συνεχιζόμενη εξάπλωση επιβλαβών μικροοργανισμών σπάζοντας την αλυσίδα της μόλυνσης.

Υπάρχουν κάποια είδη μικροοργανισμών που είναι γνωστό ότι είναι δυνητικά επιβλαβή (π.χ. ορισμένα βακτήρια), τα οποία μπορούν να αναπτυχθούν και να πολλαπλασιαστούν ώστε να σχηματίσουν μόνιμες εστίες μόλυνσης στα σημεία όπου συσσωρεύεται στάσιμο νερό όπως οι αποχετεύσεις από τους νιπτήρες/μπανιέρες/ντουζιέρες, κάτω από το χείλος της λεκάνης και στα υγρά πανάκια και τα σφουγγάρια καθαρισμού. Αυτά συνήθως δεν είναι επιβλαβή, αλλά μπορούν να είναι επικίνδυνα για ανθρώπους που έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα έναντι λοιμώξεων.

Πότε πρέπει να εφαρμόζετε τη στοχευμένη υγιεινή;

Στοχευμένη υγιεινή σημαίνει πρακτικές υγιεινής που εστιάζουν στις φορές (γνωστές ως στιγμές) που οι επιβλαβείς μικροοργανισμοί είναι πιο πιθανό να εξαπλώνονται από τις προαναφερθείσες πηγές. Αυτές συμπεριλαμβάνουν τις στιγμές που:

1. Χειρίζεστε τρόφιμα
2. Τρώτε με τα χέρια
3. Χρησιμοποιείτε την τουαλέτα ή αλλάζετε την πάνα ενός μωρού
4. Βήχετε, φτερνίζεστε και φυσάτε τη μύτη σας
5. Αγγίζετε επιφάνειες που αγγίζουν συχνά άλλα άτομα
6. Χειρίζεστε και πλένετε βρώμικα ρούχα και λευκά είδη οικιακής χρήσης
7. Φροντίζετε κατοικίδια ζώα
8. Χειρίζεστε και απορρίπτετε απορρίμματα
9. Φροντίζετε ένα νοσούν μέλος της οικογένειας.

Κατά τη διάρκεια των εννέα αυτών στιγμών, τα μέτρα υγιεινής όπως το πλύσιμο των χεριών, ο καθαρισμός των επιφανειών κ.λπ. πρέπει να επικεντρωθούν στις κρίσιμες επιφάνειες (ονομάζονται κρίσιμα σημεία ελέγχου) όπου είναι πιο πιθανόν να εξαπλωθούν επιβλαβείς μικροοργανισμοί. Σε όλες αυτές τις εννέα επικίνδυνες στιγμές τα χέρια αποτελούν ένα κρίσιμο σημείο ελέγχου, αλλά και οι επιφάνειες που έρχονται σε επαφή με το φαγητό και τα πανάκια καθαρισμού είναι επίσης βασικά σημεία ελέγχου σε πολλές περιπτώσεις. Οι επιβλαβείς μικροοργανισμοί  μπορούν επίσης να εξαπλώνονται μέσω του ρουχισμού και των οικιακών λευκών ειδών, του μπάνιου, της ντουζιέρας και του νεροχύτη και ενίοτε μέσω των δαπέδων και των επίπλων.

Αλλά είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι παρόλο που η διατήρηση της καθαριότητας των σπιτιών μας μέσω του τακτικού ημερήσιου ή εβδομαδιαίου καθαρισμού μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη της εξάπλωσης της μόλυνσης, η συμβολή του είναι σχετικά μικρή σε σύγκριση με τις πρακτικές υγιεινής που πρέπει να εφαρμόζονται κατά τις σημαντικές επικίνδυνες στιγμές, προκειμένου να προστατευτούμε από την έκθεση σε επιβλαβείς μικροοργανισμούς.

Πώς να σπάσουμε την αλυσίδα της μόλυνσης

Ο σκοπός μιας υγιεινής πρακτικής είναι να μειώσει τον αριθμό των επιβλαβών μικροοργανισμών στα χέρια, τις επιφάνειες και τα ρούχα σε ένα επίπεδο που δεν είναι επιβλαβές για την υγεία. Αυτό μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους:

1. Απομάκρυνση των μικροοργανισμών από τις επιφάνειες χρησιμοποιώντας προϊόντα καθαρισμού (π.χ. απορρυπαντικά ή σαπούνι) και καθαρισμός των μαγειρικών σκευών με νερό. Το ξέπλυμα με καθαρό τρεχούμενο νερό είναι ένα σημαντικό βήμα της διαδικασίας
2. Η επιτόπια αδρανοποίηση των μικροοργανισμών στις επιφάνειες χρησιμοποιώντας προϊόντα/διαδικασίες, δηλαδή θερμότητα (π.χ. χρησιμοποιώντας υψηλότερη θερμοκρασία πλυσίματος στο πλυντήριο), απολυμαντικά, απολυμαντικά χεριών.

Σε πολλές ή στις περισσότερες περιπτώσεις, ο καθαρισμός —συνοδευόμενος από ξέπλυμα και στέγνωμα— είναι αρκετός για να αποτραπεί η εξάπλωση της μόλυνσης. Υπάρχουν όμως κάποιες περιπτώσεις όπου μπορεί να χρειάζεται καθαρισμός συνοδευόμενος από απολύμανση, π.χ. χρησιμοποιώντας απολυμαντικά χεριών όταν δεν έχουμε πρόσβαση σε νερό και σαπούνι, ή καθαρίζοντας επιφάνειες που δεν μπορούν να ξεπλυθούν αποτελεσματικά.

Η υγιεινή των χεριών είναι η σημαντικότερη υγιεινή πρακτική και αποτελεί κεντρικό μέρος της υγιεινής πρακτικής και στις 9 επικίνδυνες στιγμές που περιγράφονται παραπάνω.

Για να βεβαιωθείτε ότι τα χέρια είναι υγιεινά καθαρά, πάντα να τρίβετε σχολαστικά τα χέρια σας με σαπούνι και νερό, να τα ξεπλένετε καλά με καθαρό τρεχούμενο νερό και, στη συνέχεια, να τα στεγνώνετε. Τα υγρά χέρια μαζεύουν μικροοργανισμούς πιο γρήγορα από τα στεγνά. Εάν δεν έχετε πρόσβαση σε τρεχούμενο νερό και μια πετσέτα, χρησιμοποιήστε απολυμαντικό χεριών.

Η στοχευμένη υγιεινή αποτελεί το πλαίσιο για βιώσιμη υγιεινή, με την έννοια ότι αποφεύγει την υπερβολική χρήση των προϊόντων καθαρισμού. Εξασφαλίζει επίσης τη συνετή χρήση απολυμαντικών προϊόντων προκειμένου να αποφεύγονται τυχόν κίνδυνοι που συνδέονται με την ανάπτυξη ανθεκτικότητας στους μικροοργανισμούς.

Περαιτέρω πληροφορίες για τη στοχευμένη υγιεινή μπορείτε να διαβάσετε στη σελίδα από το IFH.

Το παρόν άρθρο έχει γραφεί από κοινού με την καθηγήτρια Sally Bloomfield η οποία είναι Πρόεδρος και μέλος του Επιστημονικού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου του IFH (Διεθνές Επιστημονικό Φόρουμ για την Οικιακή Υγιεινή) καθώς και Επίτιμη Καθηγήτρια της Σχολής Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου. Η καθηγήτρια Bloomfield είναι μία αναγνωρισμένη ειδικός στην οικιακή υγιεινή, με περισσότερα από 30 χρόνια εμπειρία στην έρευνα και την εκπαίδευση επάνω σε θέματα υγιεινής. 

Το Διεθνές Επιστημονικό Φόρουμ (IFH) ιδρύθηκε το 1997 για την ανάπτυξη και την προώθηση της υγιεινής στο σπίτι και τους καθημερινούς χώρους βάσει έγκυρων επιστημονικών αρχών.